Regelmatig word ik gevraagd om te adviseren bij het oplossen van persoonlijke en zakelijke dilemma’s in de bestuurskamers van Nederland. De kern van deze dilemma’s is inmiddels radicaal anders dan toen ik zesendertig jaar geleden als commercieel directeur bij LeasePlan voor eerst in een bestuurskamer terecht kwam en ook anders dan twintig jaar geleden toen ik CEO werd van de Bilderberg hotelgroep. De focus lag destijds op het genereren van omzet, om die vervolgens te vertalen naar een bestendige winst en daarmee voor het bedrijf, de medewerkers en de eigenaren een stevige en waardevolle basis voor de toekomst neer te zetten. Die resultaten moeten tegenwoordig gerealiseerd worden in een zeer dynamische omgeving en dat vraagt van directies veel meer dan het realiseren van alleen de omzet- en winstdoelstellingen. Het speelveld van bedrijven en daarmee ook hun rol is ingrijpend veranderd. Op dat speelveld spelen bovendien niet alleen de bekende, maar ook hele nieuwe stakeholders en ‘influencers’.
Grote thema’s als de energietransitie, diversiteit en inclusie, digitalisering en AI, overdracht van kennis en kunde aan digital natives, sterk groeiende impact van sociale media en algoritmes, een uitholling van de welvaartsstaat, migratie, oorlog in Europa en het Midden-Oosten en de impact daarvan op ons eigen idee van veiligheid – plus een al langer toenemende polarisatie in de samenleving. Ga er maar aan staan als bestuurder. Het helpt bovendien niet langer om veel te verwachten van de politiek. Die gaat, veel meer dan pakweg twee decennia geleden, gebukt onder een korte-termijnfocus en scoringsdrift, waarbij campagnevaardigheid het wint van bestuurlijke kwaliteit en moreel gezag. Het politieke onvermogen om de complexe problemen op te lossen leidt tot wantrouwen en heeft een grote impact op de autoriteit van de overheid en de instituten.
Meer dan ooit ligt de bal dus in de bestuurskamer. En dat vergt daadkracht, creativiteit, inspiratie en een doelmatige inzet van middelen. Die eigenschappen scheppen mogelijkheden in het creëren van haalbare oplossingen. Persoonlijk focus ik me daarbij graag op zaken waar ik als bestuurder of toezichthouder echt invloed op heb: wat is er mogelijk, wat past bij ons, wat kunnen we op een verantwoorde manier morgen doen?
Een voorbeeld. Recent sprak ik met de CEO van een industrieel bedrijf die mij vertelde dat ruim 20% van haar medewerkers lager geschoold of zelfs analfabeet was. Je kan je voorstellen wat taalonderwijs via de werkgever voor een positieve impact op het leven van deze medewerkers zou kunnen hebben. Niet kijken naar de overheid maar zelf aan de bak, als bedrijf. De overheid kan zo’n actie natuurlijk wel faciliteren met fiscale incentives en het beschikbaar stellen van funding.
Niet kijken naar de overheid maar zelf aan de bak, als bedrijf.
Ander voorbeeld: 20 Jaar geleden was de Bilderberg hotelgroep een door mannen gedomineerd bedrijf met één vrouw in een managementpositie. We hebben geen quotum nodig gehad om binnen vijf jaar 40% vrouwen in leidinggevende posities te plaatsen. Dat heeft geleid tot een bedrijfsvoering die veel meer in balans is, gecombineerd met resultaten waarmee je voor de dag kunt komen.
Er bestaan talloze van zulke praktische en haalbare oplossingen die impact hebben op althans een deel van de grote thema’s. Oplossingen die al morgen op een verantwoorde en geloofwaardige manier kunnen worden ingevoerd.
Daarbij worden de basisvereisten van leiders meer dan ooit aangesproken: Nieuwsgierigheid, inclusief de bereidheid om van eigen fouten te leren.
Non-conformisme, inclusief de creativiteit om buiten gebaande paden business te zoeken en te vinden. inclusief de creativiteit om buiten gebaande paden business te zoeken en te vinden.
Commitment aan een ingezette strategie, inclusief de overtuigingskracht om uiteenlopende stakeholders van je visie te overtuigen, én de kracht om ‘nee’ te zeggen op het zoveelste verleidelijke ad-hoc voorstel om je strategie te veranderen – als die niet bijdraagt aan het duurzame pad dat jij op grond van zorgvuldige afwegingen binnen je team hebt geëffend.
Ook het oplossen van grote, complexe maatschappelijke, politieke, economische en ecologische problemen is uiteindelijk een kwestie van helder nadenken, je aan de feiten houden, richting geven en ergens beginnen en zelf het voorbeeld geven. Niet eindeloos blijven lullen, maar ook een keer gewoon gaan poetsen. Als de Bestuurskamer daar een rol in kan spelen, dan horen we dat graag.
